Người Dao “trưởng thành” từ lễ cấp sắc.

Mục lục

Một lễ hội cộng đồng, nhưng mang giá trị nhân văn, giáo dục sâu sắc của những người Dao ở Hà Giang, lễ hội để những người đàn ông được công nhận là “người trưởng thành”: Lễ hội cấp sắc.

Người Dao quan niệm, đàn ông nếu chưa trải qua lễ cấp sắc thì dù già vẫn coi là trẻ con vì chưa có thầy Cấp sắc, chưa được cấp đạo sắc, chưa có tên âm. Người đã qua Cấp sắc dù ít tuổi vẫn được coi là người trưởng thành, được tham gia vào các công việc hệ trọng của làng, được giúp việc cho thầy cúng, được cúng bái.

Lễ hội Cấp sắc Hà Giang là buổi lễ quan trọng trong cuộc đời của người đàn ông dân tộc Dao
Lễ hội Cấp sắc Hà Giang là buổi lễ quan trọng trong cuộc đời của người đàn ông dân tộc Dao

Lễ cấp sắc của người Dao ở Hà Giang mang giá trị nhân văn và giáo dục sâu sắc.

Lễ hội Cấp sắc Hà Giang mang đậm những giá trị văn hóa độc đáo của người dân miền núi cao phía Bắc
Lễ hội Cấp sắc Hà Giang mang đậm những giá trị văn hóa độc đáo của người dân miền núi cao phía Bắc

Họ cũng quan niệm rằng có trải qua lễ Cấp sắc mới biết lễ phải trái ở đời, mới đích thực là con cháu Bàn Vương, khi chết hồn mới được đoàn tụ với tổ tiên. Nếu gạt bỏ những yếu tố tôn giáo, tín ngưỡng thì lễ Cấp sắc có tính giáo dục rất lớn, thể hiện qua những lời giáo huấn hướng tới việc thiện, không làm điều ác. Các điều giáo huấn được thực hiện bằng lời thề dưới sự chứng kiến của tổ tiên và các quan âm binh nên tính giáo dục càng có giá trị.

Lễ hội mang ý nghĩa hướng đến những việc thiện, tuyệt đối không làm điều ác. Ảnh: Photo tour PYS Travel
Lễ hội mang ý nghĩa hướng đến những việc thiện, tuyệt đối không làm điều ác. Ảnh: Photo tour PYS Travel

Các hoạt động trọng buổi lễ cúng cấp sắc.

Lễ hội Cấp sắc Hà Giang thường được tổ chức vào những ngày cuối năm hoặc đầu năm mới. Ảnh: Photo tour PYS Travel
Lễ hội Cấp sắc Hà Giang thường được tổ chức vào những ngày cuối năm hoặc đầu năm mới. Ảnh: Photo tour PYS Travel

Lễ Cấp sắc thường được tổ chức vào tháng 11, tháng 12 hoặc tháng Giêng hàng năm, vì đây là thời gian nhàn rỗi. Ngày thụ lễ được lựa chọn rất kĩ, người Dao Đỏ, Dao Tiền thường làm lễ cấp sắc từ độ tuổi 12-30, có khi đến già, trong khi đó ở người Dao Áo Dài là 11-19 tuổi.

Người Dao Đỏ có thể tổ chức Cấp sắc cho một đợt tối đa 13 người (nếu ít hơn phải theo số lẻ) và ở nhà trưởng họ; người Dao Áo Dài mỗi lần chỉ cấp sắc cho một người và tại nhà người đó. Gần đến ngày lễ, gia đình phải cử người mang lễ vật đi mời thầy cúng, người được thụ lễ phải kiêng hò hát, cãi nhau, ngủ chung… Để phục vụ lễ nghi và khoản đãi dân làng đến chứng kiến, các gia đình có người thụ lễ phải chuẩn bị các vật thiết yếu như lợn, thóc gạo, rượu, y phục thầy cúng…

Gia đình có người thụ lễ phải chuẩn bị các vật dụng đãi dân làng đến chứng kiến.

Mỗi một lễ cấp sắc phải có 6, 7 thầy cúng đảm nhiệm các nhiệm vụ và nghi lễ lớn nhỏ khác nhau. Ảnh: Photo tour PYS Travel
Mỗi một lễ cấp sắc phải có 6, 7 thầy cúng đảm nhiệm các nhiệm vụ và nghi lễ lớn nhỏ khác nhau. Ảnh: Photo tour PYS Travel

Mỗi nhóm Dao có một cấp bậc cấp sắc: người Dao Đỏ và Dao Áo Dài cấp 7 đèn, Dao Tiền cấp 3 đèn. Mỗi lễ cấp sắc phải có 6 thầy cúng đảm nhiệm các nhiệm vụ và các nghi lễ lớn nhỏ khác nhau. Các thầy cúng trước khi hành lễ đều phải cúng ma ở bàn thờ tổ tiên nhà mình để xin được phù hộ và đi theo giúp đỡ.

Trong buổi lễ, thầy cúng thực hiện nhiều bài cúng, múa, điệu bộ phép thuật theo sách cấp sắc.

Tại nơi hành lễ, họ treo tranh Ngọc Hoàng và các vị thần thánh của người Dao, lập bàn thờ tổ tiên người thụ lễ và bàn thờ các thần thánh. Khi hành lễ, các thầy cúng phải thực hiện rất nhiều bài cúng, múa, điệu bộ phép thuật theo sách cấp sắc; người thụ lễ, có khi cả vợ anh ta cũng phải thực hiện nhiều động tác nghi lễ theo sự chỉ dẫn của các thầy. Khác với nhóm Dao Đỏ và Dao Tiền, người Dao Áo Dài có một nghi thức gọi là hóa kiếp khá đặc biệt.

Thầy cúng cúng tạ ơn tổ tiên, thần thánh đến dự chứng kiến cho buổi cấp sắc này.

Theo đó, người thụ lễ phải ngồi xổm, bất động, các ngón tay bắt vào ngón chân khoảng một giờ đồng hồ, rồi mới được thầy đẩy nhẹ cho rơi xuống một cái võng có 3-4 người đỡ. Làm xong lễ hóa kiếp là lễ giáo huấn, lễ thề và lễ đặt tên cấp sắc. Ở tất cả các nhóm Dao, sau khi thực hiện đầy đủ các nghi thức phức tạp và đã cấp sắc cho người thụ lễ xong, các thầy cúng đều phải cúng tạ ơn tổ tiên, thần thánh đã đến dự thì nghi lễ mới kết thúc.

Kết thúc nghi lễ các thầy múa sẽ dâng rượu, lễ vật và nhảy múa ba vòng ở ngoài sân nhằm cảm tạ thần linh. Ảnh: Photo tour PYS Travel
Kết thúc nghi lễ các thầy múa sẽ dâng rượu, lễ vật và nhảy múa ba vòng ở ngoài sân nhằm cảm tạ thần linh. Ảnh: Photo tour PYS Travel

Lễ cấp sắc là bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số vùng cao Tây Bắc.

Lễ Cấp sắc của người Dao nói riêng và bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số nói chung là cái hồn riêng của mỗi dân tộc, cần phải được gìn giữ và phát huy. Đây được xem là nhiệm vụ chiến lược để đảm bảo cho một nền văn hóa phát triển lâu dài và bền vững không chỉ ở vùng dân tộc miền núi Hà Giang mà của cả dân tộc Việt Nam nói chung.

Quỳnh Thơ

(Tổng hợp)

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *